42 Ingrepen die je impro-scéne (kunnen) verbeteren

Soms loopt een geïmproviseerde scéne vast. Er zijn te veel verschillende dingen om naar te kijken of voelt er alsof er nog iets mist. Maar wat? Onderstaande lijst bevat 42 ingrepen die houvast bieden bij het sidecoachen, maar je kunt ze ook als speler gebruiken om een scène te verbeteren.

Foto: Jaap Joris Vens

Ik heb een indeling gemaakt in versterkende ingrepen, die werken met wat de spelers zelf inbrengen, en aanvullende ingrepen, die nieuwe elementen toevoegen aan de scène. Dit omdat ik persoonlijk het liefst werk met ingrepen die in eerste instantie versterken, voordat ik zelf nieuwe dingen toevoeg aan een scène. Daarnaast is de lijst ingedeeld in ingrepen die je doet vanaf de kant (als sidecoach, rechter of medespeler) en ingrepen die je alleen als speler vanuit de scéne kunt toepassen. Bij het samenstellen van de lijst heb ik input en inspiratie gekregen van: Niels Nijland Goochelaar, Kevin Planckaert, Nico Groenenberg, Sander Derksen en Fulco de Deken, heel veel dank hiervoor!

Versterkende ingrepen
Vanaf de kant

• Wijs aan waar de scène over gaat. (Als spelers iets zeggen of doen wat de kern raakt van de scène: dit is het, ga zo door, zet door.)
• Vergroot een bestaande handeling. (Zet het houthakken door, vergroot je handeling uit.)
• Laat een speler een emotie vergroten of uitspreken. (Vergroot dat verdriet uit. Boosheid op 10. Wat vindt jouw personage hiervan?)
• Flashback (Vlaams: halve draai): indien een speler een gebeurtenis uit het verleden benoemt, flashback naar deze periode. (Flashback naar die ene donderdagavond waarop alles misging, flashback naar de dag waarop jullie elkaar voor het eerst ontmoetten.)
• Laat spelers accepteren. (Accepteer. Laat aankomen. Ja, dat is wel zo, ook al ontkent jouw personage dat…)
• Laat een speler een sidetalk/terzijde spelen. (Sidetalk van …, waarin jij je ware gevoelens vertelt. Sidetalk van …, waarin jij jullie verleden toelicht.)
• Doorbreek uitstelgedrag. (Ga dat maar doen, of als er een gebeurtenis in de toekomst wordt benoemd: later op de bruiloft… Op de kermis… Etc.)
• Speel met de tijd: met een slowmotion, een versnelling of…
• Verander het perspectief: zoom in of uit, laat iets van boven of beneden of van achteren zien.
• Laat spelers kiezen. (Maak een keuze. Kies tussen … en …)
• Zorg voor contact: laat de spelers elkaar aanraken / opzoeken / aankijken.
• Laat spelers definiëren. (Wat bedoel je precies? Wat is er dan gisteren gebeurd?)
• Laat een speler een zin herhalen om deze betekenis te geven.
• Als een scène weinig diepgang heeft, vraag om het waarom. (Waarom is het belangrijk? Waarom wil Piet dat kampioenschap zo graag winnen?)

Versterkende ingrepen
Vanuit de scéne

• Maak een soundscape: vergroot de locatie, emotie of handeling door het toevoegen van geluiden.
• Stap uit je rol in een sidestep of tik op de schouder van je medespeler en geef deze diepgang: doorbreek de vierde wand en vertel iets aan het publiek wat iets toevoegt aan de scène: subtekst, historie.
• Kom op als verteller en versnel de gebeurtenissen die zich voltrekken.

Aanvullende ingrepen
Vanaf de kant

• Laat een speler een handeling doen. (Handel. Ga iets doen. Ga houthakken.)
• Laat een speler status aanbrengen, wisselen of vergroten. (Speel lage/hoge status. Wees lager/hoger in status. Statuswissel.)
• Laat een speler een emotie spelen of veranderen. (Word boos. Wees verwonderd.)
• Laat spelers een stilte nemen. (De komende 30 seconden in stilte. Meer stiltes. Touch to talk.)
• Laat spelers zingen. (Dit is een lied. Zing deze boodschap. … en hij/zij doet dit zingend.)
• Breng stijl/genre in. (Doe dit in Western. Dit is een blues. Speel vanaf nu slapstick.)
• Maak een tijdsprong. (Freeze… we zien de ontmoeting vijf jaar daarvoor. Freeze… in het jaar 3000. 10 minuten later)
• Maak een locatiesprong. (Ondertussen in de keuken. Aan de andere kant van de wereld. We zien de darmflora van…. Even later in het postkantoor.)
• Laat een speler iets zeggen. (Speler A heeft een bekentenis die hij graag wil maken… Zij kreeg het volgende lumineuze idee. Vertel haar dat je van haar houdt.)
• Breng een gebeurtenis in. (En zo ging het elke dag in het leven van …, tot die ene dag…. Twee dagen later bij de begrafenis van…)
• Laat een speler een monoloog houden.
• Geef de speler een gave. (In de toekomst kijken, met huisdieren praten, gedachten lezen etc.)
• Als je bekend bent met de vier elementen, geef een speler een element mee, let daarbij op contrast. (Personage A speelt verder in vuur / aarde / lucht / water.)

Aanvullende ingrepen
Vanuit de scéne

• Kom op als verteller en geef context aan de scène, of een nieuwe impuls. Variant: doe in plaats van een verteller een voice-over of een schrijver. (Wat zij niet wisten is dat ondertussen aan de andere kant van de deur.. Arthur ging op weg om zijn grote liefde te vinden. Hij reisde door de woestijn om..)
• Scène switchen, op één van de volgende manieren:
  A. Tik een speler af en speel met de andere speler verder.
  B. “Ondertussen in…” “Diezelfde avond in de keuken van Tante Annie..”
  C. French/focus edit: loop op als speler en geef duidelijk aan dat dit een andere scène betreft. “Henk, ik dacht dat je het afval buiten zou zetten..”)
  D. Transformation edit: vaak in solo impro / twee speler impro: verander in een ander personage in je fysiek en stem.
  E. De veeg/sweep: loop van links naar rechts voor op het podium en veeg hiermee het podium leeg: de andere spelers gaan weg. Start een nieuwe scène.
• Je komt binnen als een nieuw personage Denk hierbij aan het aanbrengen van contrast. (“… is zijn achterdochtige vriendin en ze komt nu binnen.” Variant: kom binnen als een extreem of bekend personage: het grote spaghettimonster, Madonna etc.)
• Je komt op / laat een speler opkomen en het geweten spelen van een speler.
• Je doet het ‘kleine stemmetje’ of laat een speler het ‘kleine stemmetje’ spelen. Bijvoorbeeld als voorwerp, dat je zelf niet uitspeelt, dat opeens kan praten tegen de hoofdrolspelers waarbij de andere spelers je niet kunnen horen.
• Je doet de ‘grote stem’. Als God, de duivel of een ander machtig figuur kun je ook allerlei dingen laten plaatsvinden in een scène.
• Speel de fantasie of de gedachten uit van één van de personages. (Toen Jantje eerder naar deze afspraak ging, dacht hij dat deze situatie zich heel anders ging voltrekken…)
• Je kunt telefoneren/smsen/faxen/e-mailen om een nieuwe impuls in te brengen. (Tring tring, hallo met …. Bliep bliep, you’ve got mail.)
• All-in: signaleer je medespelers / eventueel tegenstanders, en stap met zijn allen in een scène: als filmcrew bij een gênante situatie van een bekendheid, of als volledige brandweerunit.
• Zelfde zin / andere situatie: werkt alleen als je medespelers van deze techniek afweten. Herhaal de zin maar speel een totaal andere scène.
• Maak van een open scène een soort game. Bijvoorbeeld: je introduceert de filmrubriek of een slow motion commentaar. Of je begint een televisie- of radioprogramma of je maakt er een dag uit het leven van. Armen onderdoor, switch, je speelt de scène opnieuw maar dan vanuit het perspectief van …. Legio mogelijkheden.
• ‘Tilt’. Laat spelers tilten of doe het zelf. Een (zeer) grote impuls waardoor alles in een ander daglicht komt te staan. (Tilt! Er stort een vliegtuig neer. De aarde scheurt open!)