Roemer Lievaart roept in zijn blog op tot het aanpassen of veranderen van het theatersport format. Feit is dat veel groepen, na een tijdje rondgehangen te hebben in het theatersport-format, graag wat anders doen. Maar wat je bij bijna alle “gevorderde” vormen ziet, is dat er afscheid genomen wordt van de rechters. Zijn er nog wel rechters nodig? Of is de afkeer van de rechters een teken dat zij misschien ook aan verandering toe zijn? Ik denk het laatste en pleit ervoor om de rol van de rechter juist te vergroten.
Functie
Zoals de rechtersrol nu vaak wordt ingevuld, is de rechter de puntengever, de tijdwaarnemer, de scenecoach en de bliksemafleider als scenes echt niet vlot te trekken zijn. Sommige rechters worden humoristisch gebracht en zijn een act op zich, anderen zijn juist statig en serieus, maar vaak wel met een gekke tik of een gek naampje, zodat je ze niet te serieus hoeft te nemen. Er zijn hele forumvetes uit te vechten over welke vorm het beste is. De invulling van de rechtersrol laat wat mij betreft te wensen over: Een semi-komisch figuur zonder ballen. En dit staat ook ver weg van het basis idee van de rechter.
Ingrijpen
Ten eerste is een rechter er om de spelers te helpen bij het neerzetten van een goede scene. Dit beperkt zich nu vaak tot ingrijpen met een kleine ingreep, als deze scene niet loopt : zingt u maar eens een liedje, nog 1 minuut, laat u dat maar eens zien. Soms werkt het, vaak ook niet en blijft een kabbelende scene na de ingreep weer lekker doorkabbelen. Zonde van de tijd. Een rechter die echt ballen heeft, durft verder te gaan. Leg de scene stil en laat hem overdoen het liefst met een extra suggestie, geef een regieaanwijzing als: speelt u deze scene maar eens volledig over de top, of doe hem nu eens met echte emotie, of in plaats van een handje pandje over huiselijk geweld, zingt u hier maar een fantastisch lied over.
En als het echt niet meer te redden valt, of de suggestie niet wordt verwerkt: kap de scene af en haal de spelers van het toneel om ze verdere vernedering te voorkomen. Een rechter met ballen heeft het hele assortiment aan improgames tot zijn beschikking om een niet lopende scene vlot te trekken. Toegegeven, niet elke game vorm leent zich voor dit soort ingrepen. Maar wees als rechter kritisch en creatief. Ook bij forse spelovertredingen als blokkeren, door meubels lopen of –istisch spel mag er best wat vaker worden ingebroken. Geef duidelijk die kaart, of stop zelfs de scene als het –istische gedrag maar niet verbetert.
Punten geven
Punten geven is ook al bijna een controversieel onderwerp aan het worden. Het is toch immers maar theater en geen wedstrijd, waarom dan beoordelen? Rechters geven punten. Punt. Dit doen ze binnen hun rol als bliksemafleider voor het slechte spel van de spelers. Maar ook hier zie ik lafheid. Zelfs een 1 wordt nog voorzien van mild commentaar. Vond je het niets als rechter en heb je misschien zelfs de scene gestopt, dan gaat er wat mij betreft met veel misbaar en hard commentaar een 1 omhoog. Was het fantastisch dan een 5, en de rest van de punten is een beetje aanvoelen wat de stemming van het publiek is. Neem de punten wel serieus, want een 2 geven bij een scene die eigenlijk fantastisch was doet afbreuk aan je gezag als rechter.
Rechters met ballen
Mijn idee is dus om tijdens voorstellingen rechters duidelijker invloed te laten hebben op wat er op het podium gebeurt, dan nu het geval is. Een rechter met ballen durft echt in te grijpen en hard af te keuren wat er te zien valt, maar ook echt enthousiast te zijn als dit fantastisch is. Dan komen ze los van het imago van middelmatige puntenuitdelers en worden ze ook minder snel overbodig. Dit is geen oproep tot een nieuw format. Ook in de Theatresports van Keith Johnstone hebben rechters een duidelijkere rol. (http://www.keithjohnstone.com/formats/) Dus neem de rechter serieus, en zet hem ook zo neer. Gebruik ervaren spelers die goed weten hoe scenes beter kunnen en die kritisch willen zijn ten opzichte van wat er gebeurt. Voor de speler is er een rechter aanwezig om die speler te helpen en te laten schitteren. Dit is leuker voor de speler en leuker voor het publiek. Het hebben van ballen, maakt dit alleen maar beter.
De twist
Maar nu de twist: Het gaat wat mij betreft om de functie, niet om de rol. Ingrijpen kan ook door een goede presentator worden gedaan, of een regisseur, of een jury, of een scheidsrechter, ook de teamcaptain kan deze rol op zich nemen. Dus gooi bij een nieuw formaat niet standaard de rechter, of belangrijker: zijn rol, eruit. Zorg ervoor dat er iemand is die de spelers kan helpen en ondersteunen en die niet bang is harde beslissingen te nemen als de scene niet te verbeteren valt. Uiteindelijk geldt dat wie er ook ingrijpt: doe dit met ballen.
Sander van Zijl
p.s. Dit is mijn persoonlijke mening en is niet perse van toepassing op de rol van rechters en de invulling van deze rol tijdens het NTT waar ik bij betrokken ben.