De ontlading van het publiek wanneer hun suggestie serieus of humoristisch wordt ingelost door de spelers. In geen enkele andere theatervorm kom je dit tegen en ik vind het een van de leukste elementen van improvisatie. Het publiek verheugt zich erop en op een middag of avond lachen. Welke soorten humor kom je in theatersport tegen?
Leedvermaak en bewondering
Er valt enorm veel te lachen wanneer je als publiek een team voor het spreekwoordelijke blok kan zetten met jouw suggestie. Het succes-en-red-je-er-maar- mee-gevoel ofwel het blij-dat-ik-niet-in-jouw-schoenen-sta-gevoel. Een stukje leedvermaak wanneer je de spelers een suggestie ziet incasseren of wanneer er ze worstelen met wat jij hebt geroepen. Toch nemen de spelers de suggestie altijd dankbaar aan. Met of zonder een relativerende knipoog. Maar ook het wow-gevoel wanneer een speler een briljante woordspeling of grap of manier weet te vinden om de suggestie te incorporeren. De band tussen het publiek en de speler is altijd intiem. Deze intimiteit schept een oprechtheid – we zien immers snel de mens achter de rol – waar een speler prachtig mee kan spelen om gouden humor te maken. Theatersport leent zich er enorm voor om het publiek te laten genieten van jouw worsteling met een rol, scene of relatie. Dit kan je in meer of mindere mate inzetten om de lachers op je hand te krijgen.
Vijf soorten theatersport-humor.
‘Ja ja’, hoor ik je denken. ‘Een medespeler die met het publiek bezig is en niet met de scene, daar kan ik niks mee en vind ik niet grappig.’ Het is inderdaad een vorm van humor die je samen moet doen of samen moet laten. Wat mij betreft zijn er vijf soorten humor die in een scene toegepast kunnen worden.
- Primitieve humor
Niet mijn persoonlijke favoriet maar toch benoem ik hem even. Wanneer een publiek als suggestie ‘sauna’ roept, dan zijn ze er zeer zeker op uit om deze vorm van humor boven tafel te toveren. Kortom: grappen over grote piemels, vieze woorden, gore mannen, dingen die in een vrouw gestopt kunnen worden en ga zo maar door. Als dit de smaak van een avond wordt, denk dan aan humor zo plat als een pannenkoekje. Ik kijk uit naar een theatersport- of improvisatiegroep die dit tot een kunst kan verheffen in een brutale longform.
- Vondsten en effecthumor
Deze vind ik minder geschikt voor ‘theatersport’ of ‘improvisatietoneel’ en deel ik voor het gemak maar even in bij ‘improvisatiecomedy’. Het doel van vondstenhumor is om zo spitsvondig mogelijk met de situatie om te gaan. Denk hierbij bijvoorbeeld aan woordgrappen. Of een opvatting die een link legt met bijvoorbeeld de actualiteit of iets wat in een andere scene is gebeurd. Dan hebben we ook de insteek die per direct de scene, het publiek en vaak ook de medespelers op het verkeerde been zet. Mooie spelvormen voor vondstenhumor zijn bijvoorbeeld de datingshow, de slechtste manier om, een hoedown of de diashow. De kracht van vondstenhumor zit hem in het feit dat de scene constant verrassend kan zijn en er binnen no-time een grap gemaakt kan worden. De zwakte van vondstenhumor is dat het hit or miss is. Een of twee missers en je kan inpakken. Daarbij kan vondstenhumor ook een emotionele scene om zeep helpen. Dit merk je meteen wanneer de grap alleen voor het effect gemaakt wordt. ‘Mam, wat ben ik blij je te zien’ – ‘Mam?, Mam? (met een schurende stem) Ik ben je vader dat weet je toch?’
- Situatie- of relatiehumor.
In theatersport en improvisatie is dit denk ik de meest toegepaste vorm van humor. Humor die binnen een relatie tussen personages ontstaat. De humor zit dan vaak in overacceptatie van een ongebruikelijke verhouding tussen twee mensen. Denk bijvoorbeeld aan een secretaresse die haar baas domineert of een man en vrouw waarbij man-vrouw-clichees enorm uitvergroot worden. Alleen het uitvergroten van een karaktereigenschap kan al tot geweldige situatie of relatiehumor leiden. Ook overacceptatie van een bizarre situatie levert enorm veel humor op. Bijvoorbeeld een skivakantie waar lawines, moorden en echtscheidingen de vakantiepret bij tenminste een van de personages niet mag drukken. Situatie- of relatiehumor werkt het beste als de spelers ten allen tijde in hun rol blijven.
- Meta-humor
Komt veel voor in combinatie met de bovenste of de bovenste twee. We zien dat een speler in zijn rol iets beschouwelijks zegt over de situatie wat een grap oplevert zonder dat dit iets is wat het personage zou zeggen. Maar ook een presentatie van een Tell-sell waarbij de spelers elkaar in de zeik nemen levert alom hilariteit op.
- Personality –humor
Zie je niet vaak in theatersport omdat er weinig tijd is om de spelers goed te leren kennen en wat hun zwaktes of streken zijn. De lama’s hebben dit in de laatste jaren van hun show veel opgevoerd. Een scene werd grappig omdat zij het waren die gek deden, het publiek instormden of inside-jokes hadden. Ik heb het een of twee keer meegemaakt bij het Nederlands Theatersport Toernooi (NTT). Een speler die toepasselijk ergens in de scene zijn T-shirt uittrok, waarna er een grap werd gemaakt over een derde tepel. Later in de show kwam dit (natuurlijk) te pas en te onpas terug.
Drijvende kracht
Niet iedereen is geschikt om elke vorm van humor uit te dragen binnen improvisatietheater of theatersport. Het is daarom erg leuk en handig om in je team te kijken waar een ieder zijn kracht of zwakte licht. Humor is namelijk enorm krachtig want het wordt direct beloond met een lach. Maar kan ook zeer destructief zijn. Het gebeurt namelijk weleens dat humorstijlen clashen. Je ziet het nog weleens gebeuren dat een relatie totaal om zeep wordt geholpen door een grap. Of dat een speler meer bezig is met het ‘spitsvondig’ uit de hoek komen en daarbij zijn of haar wat minder spitsvondige medespeler van de kaart blaast. Humor is voor mij een grote drijvende kracht om te improviseren. Ik kijk per spelvorm, game, sfeer welke humor gepast is en welke niet. Ik ben benieuwd of andere groepen, individuen ook bewust met types humor bezig zijn in improvisatieland. Live long and laughing!