Leve de comfort zone

Je kent dit soort spreuken wel: “all the magic happens outside of your comfort zone”. We nemen het meestal klakkeloos aan. Ik wil daar echter een belangrijke vraag bij stellen, namelijk: “Really?” Zijn niet de meest tenenkrommende improshows degene waar de spelers volkomen buiten hun comfort zone zijn? Waar de meest fundamentele emotie van de improvisatie, die ons ook de kick geeft als we hem overwinnen – angst – hoogtij viert? De angst, waardoor mensen in hun hoofd raken, de spelers allerlei onzin gaan roepen of juist helemaal niks meer zeggen?

Impro is regelmatig niet om aan te zien. Laten we daar eerlijk in zijn. Als publiek zijn we vaak welwillend, omdat we de angst meevoelen met de spelers en bewondering hebben voor hun dappere poging die te overstijgen. Als de spelers volstrekt vreemden zijn, zijn we vaak al minder vergevend, maar soit: het is geïmproviseerd, goede poging! Als we echter niet zouden weten dat het impro was, zouden we de meeste shows als “zelfs voor amateurs reteslecht theater” bestempelen. Verhaaltjes zonder logica, plat als een dubbeltje, veel kinderlijk, aanstellerig geschreeuw, ongeloofwaardig, slecht acteren, en zelf nóg slechter zingen. Het valt niet te ontkennen. We kijken zelden naar impro voor de theatrale kwaliteiten. Het is de angst waar we voor komen. De angst die impro gevaarlijk maakt en daardoor aantrekkelijk. Kennelijk houden we van dappere mensen die de confrontatie met hun angst aangaan. En dus kijken we bij impro graag naar mensen buiten hun comfort zone.

Angst

Maar is dat zo? Kijken we op bijvoorbeeld het Nederlands Theatersport Toernooi – gemiddeld – niet het liefst naar de groepen die IN hun comfort zone spelen? Die die angst lang en breed overwonnen hebben? Als je op de gemiddelde reactie afgaat, wel. Niet alleen omdat deze groepen over het algemeen zoveel meer ervaring hebben en dus beter spelen. Maar ook omdat die in theorie aantrekkelijk gevaarlijke angst, als die de overhand krijgt, zo lelijk kan zijn. Als acteur leer je op de theaterschool, dat je het publiek altijd het gevoel moet geven dat ze veilig zijn, en dat jij als acteur veilig bent. Al lijdt je personage vreselijke pijnen of draait hij helemaal door, al gaat het personage door de hel: het publiek moet altijd weten of voelen dat de acteur zijn personage onder controle heeft. Als het publiek begint te twijfelen of de acteur of het personage lijdt of doordraait, ontstaat er onrust en ongemak in de zaal. En daardoor kan het publiek niet meeleven met de personages en het verhaal.

Bij slechte improshows zien we vaak die angst van de acteur mijlendik bovenop de personages, en dit zorgt dus op zijn best voor reacties als “wat dapper”. En op zijn ergst mensen die op in kramp gekromde tenen proberen de zaal te verlaten.

Is de comfort zone dan wél een goed ding? Weinigen zullen dat toegeven. We kennen immers allemaal een paar spelers die “altijd willen zingen omdat ze daar goed in zijn” en verder niet zoveel interessants doen (en omdat we dat zingen van hen zo goed kennen is dat ook al snel niet interessant meer). Spelers die weigeren zelfs maar het centrum van hun comfort zone te verlaten. Dus nee, de comfort zone is niet per definitie goed. Maar: hoeveel spelers zijn zo? Ik denk heel weinig.

Veiligheid

De meeste goede improvisatoren, die prachtig spelen, doen dat binnen hun comfort zone. Jazeker, ze dagen zichzelf af en toe uit. Maar met kleine stapjes. Ze stappen zelden tijdens een show mijlenver uit hun comfort zone. Ze voelen zich TEN EERSTE veilig. En laten zich DAN verrassen. De meeste mensen spelen domweg beter als ze zich veilig voelen. Dat kan door een fijne groep zijn, door (nieuwe) impro-skills die ze geleerd hebben, of gewoon omdat ze zich als podiumbeest thuis voelen op de vloer. En we spelen allemaal toch heel vaak liever met die ene speler dan met die andere? Dat noemen we dan de “klik” die je met diegene hebt, wat op de keper beschouwd ook een vorm van comfort zone is. Net als een blokkade eigenlijk een nieuw aanbod is, is een speler met wie je geen “klik” hebt, in theorie, een groter gevaar en dus meer kans op “magic”. In de praktijk zie je maar verdomde weinig spelers die graag op die manier op zoek gaan naar de magie.

Veiligheid is een groot goed in impro. En ik zie weinig verschil tussen veiligheid en comfort zone, al zullen sommige mensen dat niet met me eens zijn. Ik denk daarom dat we realistischer moeten zijn. We willen kijken naar mensen die een uitdaging aan durven gaan, het gevaar opzoeken. Absoluut! Maar dan wel spelers die dat doen vanuit hun comfort zone. Zij die normaliter buiten hun comfort zone spelen, zijn vaak niet fijn om naar te kijken. Die moeten allereerst maar eens daar naar binnen zien te komen. Zij die wel binnen hun zone spelen, kunnen van daaruit dan snoepreisjes naar erbuiten maken.

Laat mij daarom een nieuwe tegelspreuk (lees: overdreven simplisme) toevoegen aan de massale hoeveelheid die impro al heeft:

Om uit je comfort zone te stappen, moet je er eerst in staan.